Skip to Main Content

Academisch lezen: Wat is kritisch lezen?

Leer hoe je een snellere en efficiëntere lezer kunt worden

Wat is kritisch lezen?

Het woord ‘kritisch’ betekent dat je de ideeën in een tekst niet zomaar voor lief neemt, maar dat je de gepresenteerde bewijzen en argumenten evalueert. Je kritische leesproces begint met de veronderstelling dat teksten niet neutraal zijn, maar de lezer op de een of andere manier proberen te beïnvloeden en zelf beïnvloed zijn door de overtuigingen, attitudes en cultuur van de schrijver. Dit proces omvat vaak het identificeren van de overtuigingen en meningen van de auteur zoals die in de tekst tot uitdrukking komen en het begrijpen hoe deze de boodschap beïnvloeden. Wanneer je weet welke delen van de tekst het belangrijkst zijn, welke delen meer of minder overtuigend zijn voor jouw doel, of welke delen het meest controversieel zijn, dan ben je kritisch bezig met de tekst. Een volgende stap zou zijn de tekst in verband te brengen met je eigen bestaande kennis en overtuigingen.

Kortom, kritisch lezen houdt in dat je een extra (mentale) stap zet na het begrijpen van een tekst, zodat je in staat bent de tekst te evalueren, conclusies te trekken en gevolgtrekkingen te maken. Kritisch lezen is effectief gebruik maken van analyse en het combineren van je eigen kennis en overtuigingen met de ideeën in de tekst om te leren van de passage.

Hoe overtuigen teksten ons?

De eerste stap om teksten kritischer te lezen is je ervan bewust te zijn wanneer en hoe een tekst je kan proberen te overtuigen. Er zijn drie hoofdstrategieën om te proberen de lezer te overtuigen:

  1. Woordkeuze: door woorden en zinnen te gebruiken die een positieve of negatieve betekenis hebben, kunnen teksten onze gevoelens over de inhoud van de tekst beïnvloeden. We maken een onderscheid tussen denotatie en connotatie. Denotatie gaat over de betekenis van het woord zoals je die in een woordenboek kunt vinden, terwijl connotatie gaat over het gevoel dat je bij een woord hebt. Neem bijvoorbeeld ‘He is a very unique boy en ‘He is a very peculiar boy’. Unique en peculiar hebben beide de denotatie van onderscheidend in aard of karakter ten opzichte van anderen. Hun connotatie is echter heel verschillend. De connotatie van het woord peculiar is negatief, terwijl de connotatie van het woord unique positiever is. Dit maakt de eerste zin aantrekkelijker en positiever; de tweede zin zou eerder veroordelend of zelfs beledigend klinken.
  2. Weglaten van informatie: Teksten kunnen ook bepaalde informatie weglaten, vooral wanneer dit in tegenspraak is met de argumenten die in de tekst worden gepresenteerd of deze uitdaagt. Als een auteur de lezer bijvoorbeeld een negatieve indruk wil geven van een historische figuur, vermeldt hij misschien alleen de slechte daden en slechte beslissingen van de figuur en laat hij de positieve dingen die hij heeft gedaan weg. In een academisch artikel kan een auteur bewijs uit eerdere studies hebben weggelaten dat zijn eigen argument tegenspreekt.
  3. Implicatie: Teksten kunnen bepaalde informatie impliceren in plaats van deze expliciet te vermelden. We zullen deze manier van overtuigen meer in detail bekijken wanneer we het hebben over het trekken van conclusies en het analyseren van argumenten.

Taken

Identificeer in de volgende voorbeelden het woord of het zinsdeel dat wordt gebruikt om je te overtuigen en op welke manier dit gebeurt.

  1. I recognized the stench of my roommate’s cooking as I entered the apartment.
  2. Journalists have no right snooping in the royal family’s private lives.
  3. Phileas Fogg was an intrepid traveller.
  4. It’s about time they do something about these vagrants loitering about the park.
  5. A gathering assembled in front of parliament to protest the proposed law.

  1. Stench has a negative connotation and makes you believe the roommate is a poor cook.
  2. The word snoop has a negative connotation, increasing the likelihood you will agree with the statement. If the word ‘investigate’ had been used, you might feel more positive about what these journalists do.
  3. Intrepid has a positive connotation and will leave you with a positive opinion of Phileas Fogg. If the word reckless had been used, you might have a different opinion of this character.
  4. Both the words vagrant and loiter have a negative connotation so you are more likely to agree with the statement. If the words homeless people and sleep had been used, you would probably feel more empathy for the position of the homeless.
  5. A gathering sounds rather peaceful and innocent so you probably feel these people are within their rights to protest. If the word mob had been used, the gathering turns into a crowd of angry and/or violent people and you would probably think an intervention would be appropriate.